MUZEUM REGIONALNE W ŚRODZIE ŚLĄSKIEJ mieści się w gotyckim ratuszu. Odrestaurowany budynek zajmuje centralną część rynku. Od wschodu i zachodu otoczony jest zabudową śródrynkową, która swój początek bierze w Średniowieczu. Wraz z ratuszem tworzy ona wewnętrzny dziedziniec o niepowtarzalnym klimacie, co pozwala zaliczyć to miejsce do jednego z najpiękniejszych zakątków w Środzie. Najcenniejszym zabytkiem naszego muzeum jest bez wątpienia “Skarb Średzki”. Dawna sala rajców użycza swego miejsca wystawie “Średzkie insygnia cechowe”, poświęconej bogatej historii średzkich cechów. Prezentujemy na niej cechowe pieczęcie, wilkomy, konwie, kubki, wywieszki oraz tarcze trumienne. Warto podkreślić, że wspomniane zabytki są jedynymi zachowanymi eksponatami z dawnego niemieckiego Heimatmuseum, które możemy prezentować w dzisiejszym muzeum średzkim.
Krzyżowo – żebrowe sklepienie sali rajców zdobione jest szesnastowieczną i siedemnastowieczną polichromią o motywach roślinnych. Przedstawiony w jednym ze zworników śląski orzeł, a w drugim czeski lew dokumentują polityczną przynależność Środy w XIV wieku. Makieta ilustrująca dawny wygląd Środy, z przedstawieniem nieistniejących już budowli, takich jak chociażby zamek kasztelański, ciszy się niesłabnącym powodzeniem u zwiedzających. Z sali rajców, pełniącej również funkcję sali posiedzeń sądu miejskiego, możemy się udać do sąsiadującej z nią od zachodu wieży więziennej. Zachowały się dwie oryginalne, gotyckie cele więzienne. Na uwagę zasługują ryty więźniów, wśród których data “1413” pozwala datować powstanie najstarszych z nich co najmniej na XV w. Prostotą wykonania ujmują również drzwi do celi z 1628 r., wykonane przez cieślę Melchera Kravse, który pozostawił na nich dla potomnych nie tylko swoje nazwisko, ale również znak cechu cieśli. Na drugim piętrze, w dwu niewielkich salach prezentujemy wystawę pt. “Warstat. Dawne narzędzia do obróbki drewna”. W formie rekonstrukcji dawnych warsztatów rzemieślniczych prezentujemy przyrządy używane dawniej przez bednarzy, kołodziei, stelmachów i stolarzy. W większości pochodzą one z drugiej połowy XIX w. i pierwszej połowy XX w.
W salach wystaw czasowych, będących również częścią dawnego ratusza, prezentujemy wystawy organizowane na podstawie zbiorów z różnych muzeów w Polsce. W muzeum prowadzone są lekcje muzealne tematycznie związane z archeologią, etnografią, historią i historią sztuki. Bardzo duże znaczenie w działalności Muzeum Regionalnego mają badania archeologiczne prowadzone na terenie miasta i okolic, najczęściej w związku z nowymi inwestycjami budowlanymi. Konieczność ich prowadzenia w sposób najbardziej dobitny i bolesny uświadomiły okoliczności, w jakich został odkryty Skarb Średzki.
Cała działalność Muzeum Regionalnego w Środzie Śląskiej nastawiona jest na zachowanie i prezentację lokalnej przeszłości oraz innych ciekawych wydarzeń kulturalnych (koncerty, kiermasze, itp.).
Zbigniew Aleksy
