Ratusz – obecnie siedziba samorządu gminnego, wzniesiony we wsch. części rynku (pl. Wolności). Pochodzi z późnego średniowiecza, zbudowany na miejscu wcześniejszego drewnianego. Prawdopodobnie na miejscu dzisiejszego, pochodzącego z XV wieku ratusza istniał wcześniejszy, z XIII w. Budynek zbudowano na planie litery L, krótsze, północne skrzydło połączono z już istniejącą wieżą więzienną. W obu skrzydłach znajdowały się przejazdy, jeden z nich zachował się do dziś w niezmienionym kształcie. Najstarszym elementem jest wieża, niegdyś stanowiąca więzienie, zbudowana najprawdopodobniej w XIV w. Najstarsza wzmianka na jej temat pochodzi z 1466 r. i wiąże się ze straceniem burgrabiego Azenheimera. Obok najokazalszej, wyróżniającej się gotyckim sklepieniem sali rajców, w ratuszu znajdował się także sąd, waga miejska i szynk. Ze skromnego wystroju zewnętrznego do dziś zachowała się dekoracja szczytu południowego z odnowionymi wnękami okiennymi i piękną dekoracją malarską oraz krenelarz, najlepiej widoczny w skrzydle północnym.

W centralnej części zespołu znajduje się Muzeum Regionalne m.in. z ekspozycją Skarbu Średzkiego - klejnotów monarszych odnalezionych w Środzie Śląskiej w roku 1988. W skład skarbu wchodzą: złota korona z orłami, kolista zapona z kameą, zawieszki, pierścienie, złota taśma oraz 39 złotych florenów i około trzy tysiące srebrnych groszy praskich.

Mury obronne  –  powstały pod koniec XIII w., wtedy to mieszczanie średzcy wystąpili do króla Karola Luksemburskiego o zezwolenie na budowę. Mury poprowadzono wzdłuż granic miasta i połączono je z (już dziś nie istniejącymi) zabudowaniami zamku kasztelańskiego. W kilkudziesięciometrowych odstępach wykonano półokrągłe i wieloboczne baszty. Do miasta prowadziło pięć bram: Wrocławska, Świdnicka, Legnicka,  Rzeźnicza oraz Piekarska. Obwarowanie wymagały starannej opieki i regularnych napraw, dlatego każdy fragment pozostawał pod opieką poszczególnych cechów rzemieślniczych. Do dzisiaj zachowało się około 1300 metrów murów, tj. 3/4 ich pierwotnej długości.

Kościół św. Andrzeja Apostoła – jedna z najstarszych budowli w mieście. Łączy style: romański, gotycki i barokowy. Wart obejrzeć ołtarz główny z XVIII w. ambonę z XVII w. i figurkę Madonny Średzkiej z XV w. Początki kościoła sięgają XII w. Z pierwotnej dwunastowiecznej budowli zachowały się jedynie ściany zewnętrzne naw bocznych. W 1248 r. w czasie walk między synami Henryka Pobożnego kościół najprawdopodobniej spłonął wraz z ukrywającą się w nim grupą pięciuset mieszczan. Z końcem XIII w. odbudowano nawę główną, w niezmienionym kształcie zacho0waną przetrwała do dziś. W gotyckiej wolnostojącej dzwonnicy działa sezonowy punkt informacji turystycznej i punkt widokowy na szczycie wieży. U stóp wieży barokowa kamienna figura św. Jana Nepomucena z 1728 r.

Kościół parafialny św. Anny w Ramułtowicach – neogotycki, posadowiony na miejscu wcześniejszej świątyni szachulcowej z drewnianą wieżą, wzniesiony w latach 1870-1873 według projektów wrocławskiego architekta Carla Johanna Bogislawa Lüdecke (projekt zachowany w Technische Universität Berlin). Wystawiony jako kościół filialny parafii w Chmielowie. Koszt budowy w dużej mierze poniósł hrabia Lazarus Henckel von Donnersmarck wraz z żoną Marią. Kościół remontowano w 1902 r. (naprawa wieży i dachu), 1925 r. (naprawa dachu) oraz w 2001-2002 (wieża). W latach 1937-1938 przeprowadzono gruntowną renowację wnętrza kościoła, autorem projektu był malarz Otto Riedel.

 

Obelisk z granitu w formie ostrosłupa w Piotrowicach – na wysokim, prostopadłościennym cokole, usytuowany na terenie parku krajobrazowego, wystawiony w 1792 r. przez ówczesnego właściciela dóbr barona Carla von Stillfried und Rattonitz, z wyrytymi nazwiskami właścicieli posiadłości. W 1868 r. na polecenie hrabiego Friedricha Wilhelma zu Limburg-Stirum, umieszczono na obelisku medalion z płaskorzeźbionym popiersiem Bismarcka oraz upamiętniającą go tablicę inskrypcyjną. Wykuto też nazwiska upamiętniające 35 okolicznych mieszkańców, poległych  w wojnie z 1866 r. prowadzonej miedzy Prusami, a Austrią o dominację w Niemczech, której inicjatorem był Bismarck i która zakończyła się sukcesem Prus.

Kościół św. Michała Archanioła w Chomiąży – zbudowany w XV w. w stylu gotyckim, gruntownie przebudowano w stylu barokowym pod koniec XVII w.. Sklepienia zdobią polichromie z początku XVIII w., które objęte są ochrona konserwatorską. Największy z fresków znajduje się na suficie i przedstawia Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny. Wyposażenie kościoła dość bogate, barokowe z XVII-XVIII w, w większości drewniane polichromowane. Szczególnie cenne są dwa obrazy niezeznanego autora przedstawiające Marię z dzieciątkiem i św. Jadwigą oraz samą św. Jadwigę. Od strony wschodniej do budynku przylega, wąskie, trójbocznie zakończone prezbiterium. Wieżę przystawioną do ściany południowej wieńczy barokowy hełm.

Cerkiew Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy w Malczycach – to dawny kościół ewangelicki, zbudowany w stylu neogotyckim na początku XX w. Autorem projektu był jeden  z największych niemieckich architektów Hans Poelzig. Twórca m.in. Pawilonu Czterech Kopuł przy Hali Stulecia we Wrocławiu, Teatru Wielki w Berlinie czy założeń urbanistycznych w stolicy Niemiec. Świątynię wzniesiono w ciągu roku, posiada trzy kondygnacje okien oraz pięciokondygnacyjną wieżę. Dach dwuspadowy z powiekami. Obok plebania również autorstwa Poelziga. Ciekawostką jest fakt, że planując jej formę, wzorował się na projekcie własnego domu. Kościół był w posiadaniu ewangelików do 1945 r. W latach 1953-1954 przystosowano go do potrzeb liturgii prawosławnej, sprowadzając m.in. ozdobny ikonostas z podlubelskiej wsi Kulno. W latach 1987-1997 świątynia została gruntownie wyremontowana, uzupełniono też wyposażenie wnętrza. 

Rezerwat przyrody „Zabór” – obejmuje obszar 34,72 ha w pobliżu wsi Zabór Wielki. Utworzony w 1959 roku na mokradłach znanych już od 1360 r. jako „Diabelskie Trzęswisko”. Chroni naturalny las łęgowy, w którym dominuje olsza czarna. Lasy te przez kilka miesiecy w roku zalane są wodą, dlatego drzewa rosną na wysokich kępach. Spośród 139 gatunków roślin warto wymienić tatarak zwyczajny, grążel żółty, niezapominajkę błotną, chmiel zwyczajny, kalinę koralową, czarną porzeczkę. W rezerwacie żyją traszki, jaszurki, padalce, zaskrońce, z ptaków - żurawie, orły bieliki, a także, bardzo rzadki i płochliwy, bacian czarny. Niektóre żródła podają, że swoje siedliska miały tu zółwie błotne oraz żaby dalmatyńskie. „Zabór” jest rezerwatem ścisłym, co oznacza, że można go podziwiać jedynie z dróg wyznaczajacych jego granice.

Zamek na Wodzie w Wojnowicach – wzniesiony w 1513 r. na wzór dawnych rycerskich kaszteli. Przebudowany w latach 1545-1562 dla wrocławskich mieszczan Bonerów (liczne herby na ścianie frontowej). Elementem unikatowym jest posadzenie zamku na wodzie, na konstrukcji z pali dębowych wypełnionych głazami i gliną. Początkowo miał kształt podkowy, którą pózniej zamknięto czwartym skrzydłem. Częściowo przebudowany w XIX w., opuszczony po 1945 r., odbudowany w latach siedemdziesiatych. Do dzisiaj z elementów obronnych zamku przetrwała tylko fosa przyzamkowa oraz północny fragment drugiej fosy. Jeszcze do niedawna obiekt pełni rolę Domu Pracy Twórczej dla środo­wisk artystycznych i naukowych. Park pałcowy, założony w końcu XIX w., przetrwał ze fragmentach.

Kościół cmentarny św. Urszuli w Udaninie – po raz pierwszy został wymieniony w dokumentach papieskich Papieża Innocentego IV z roku 1250, w których potwierdza, że kościół w Uganinie jest własnością Augustynów we Wrocławiu. Wzniesiony w 2. poł. XIII z kamienia. Jednonawowy, pokryty drewnianym stropem, z wieżą od zachodu, prostokątne prezbiterium z dwuprzęsłowym sklepieniem krzyżowo – żebrowym. Pierwotnie dach był kryty słomą. Podczas wojny 30-letniej (1618-1648) góra wieży została odstrzelona, a dach ze słomy spalił się. W 1668 r. kościół przebudowano, a w XIX w. odrestaurowano. Od 1966 r. jest zabytkiem klasy „0".

Kościół filialny Narodzenia NMP w Lusinie – gotycki, wzniesiony w XV w., gruntownie przebudowany w baroku w latach 1731-1735, restaurowany w 2. poł, XIX w., remontowany w 1974 r. Najcenniejszym elementem są dekoracje freskowe Franza Heigela. Malowidła powstały podczas przebudowy barokowej i składają się z czterech oddzielnych plafonów, na których przedstawiono sceny z litanii Maryjnych: Loretańskiej oraz Pod Twoją Obronę. Główne malowidło od strony prezbiterium przedstawia Matkę Boską Kłodzką z aniołami, a poniżej ludzi wznoszących modły o wybawienie i pomoc. Widnieje tam również postać fundatora oraz twarz najprawdopodobniej samego autora (zwrócona do widza). Artysta bardzo oszczędnie używał środków budowania malarskiej iluzji, jednak freski znakomicie wpisują się w architekturę kościoła.  Przedwczesna śmierć Heigla spowodowała, że jego słowa miała tylko lokalny zasięg, a lusińskie freski należą do trzech zachowanych dekoracji.